සාදික්කා
Myristica fragrans
කුලය: Myristicaceae
ඉතිහාසය
සාදික්කා යනු බහු වාර්ෂික සදාහරිත කුළුබඩු ශාකයක් වන අතර නැගෙනහිර ඉන්දුනීසියාවේ මොලූකාස්හි සම්භවය වී ඇත. රෝම පූජකවරු සාදික්කා පිලිස්සීමෙන් ඇතිවන දුම සුවඳ දුම් වර්ගයක් ලෙස භාවිතා කර ඇති බවට සාධක තිබේ. එය මධ්‍යකාලීන යුගයේ දී ආහාර පිසීමේ මිල අධික කුළුබඩු වර්ගයක් ලෙස භාවිතා කර ඇති අතර එය රසකාරක, ඖෂධ, කල් තබා ගන්නා ද්‍රව්‍යයක් ලෙස භාවිතා කරන ලද අතර එය එකල යුරෝපීය වෙළෙඳපොළවල ඉහළ අගයකට අලෙවි කෙරුණි. 19 වන ශතවර්ෂයේ ආරම්භයේ දී සාදික්කා ශ්‍රී ලංකාවට හඳුන්වා දී ඇති බව වාර්තා වන නමුත් ඊට පෙර සිටම සේද මාවතේ ගමන් කළ වෙළඳුන් විසින් මෙම බෝගය මෙහි ගෙනැවිත් ඇති බවට සාක්ෂි තිබේ.
නිෂ්පාදන සහ ප්‍රයෝජන
සාදික්කා ඇට සහ වසාවාසි ප්‍රධාන නිෂ්පාදන දෙක වේ. සාදික්කා ඇට සහ වසාවාසි යන දෙකින්ම තෙල් ලබා ගනී. තුනපහ කුඩු වල කුඩු කරන ලද සාදික්කා සහ වසාවාසි භාවිතා කරයි. සූපශාස්ත්‍ර කටයුතුවලදී ව්‍යංජන සහ වෙනත් ආහාර නිෂ්පාදන, රසකැවිලි සහ බේකරි නිෂ්පාදන රස කිරීම සඳහා සාදික්කා සහ වසාවාසි ප්‍රධාන වශයෙන් යොදා ගනී. බීම වර්ග සකස් කිරීමේදී ද එය භාවිතා වේ. සාදික්කා ආයුර්වේද හා චීන වෛද්‍ය ක්‍රමවලදී අමුද්‍රව්‍යයක් ලෙස භාවිතා කරයි. (වසාවාසි සහ පිටපොත්ත භාවිතා කිරීම සඳහන් නොවේ.)
ප්‍රධාන වගා කරන ප්‍රදේශ
සාදික්කා සිසිල් දේශගුණයට වැඩි කැමැත්තක් දක්වයි. එබැවින් ශ්‍රී ලංකාවේ මැද රට ප්‍රදේශ සාදික්කා වර්ධනය සඳහා වඩාත් සුදුසු වේ. ශ්‍රී ලංකාවේ සාදික්කා වගා කර ඇති වපසරිය හෙක්ටයාර 2788 ක් වන අතර එයින් 80% ක් මහනුවර දිස්ත්‍රික්කයේ වේ. වගා කරන අනෙකුත් ප්‍රධාන ප්‍රදේශ වන්නේ කෑගල්ල සහ මාතලේ දිස්ත්‍රික්කයි.
ප්‍රභේද
ශ්‍රී ලංකාවේ නිශ්චිත ප්‍රභේද හඳුනාගෙන නොමැත. ඉහළ අස්වැන්න සැලකිල්ලට ගනිමින් මව් ගස් තෝරා ගනු ලැබේ.
(වසරකට එක් ගසකින් ගෙඩි 10,000 ට වැඩි ), ඵල දරන රටාව, සම්පූර්ණ බීජයේ තෙත් බර ග්‍රෑම් 30, බීජයේ ප්‍රමාණය (ගෙඩියකට තෙත් බර ග්‍රෑම් 10) සහ වසාවාසියේ බර (ගෙඩියකට තෙත් බර 1g). රිකිලි බද්ධය සහ ගුටි ක්‍රමය යන දෙආකාරයෙන්ම සාර්ථකව ප්‍රචාරණය කළ හැකිය. එමගින් ඵල දරණ ගැහැණු ගස් නිපදවීමට හැකිය.
පාංශු සහ දේශගුණික අවශ්‍යතා
පස
හොඳින් ජලය බැස යන ගැඹුරු ලෝම සහ කාබනික ද්‍රව්‍ය බහුලව ඇති වැලි සහිත මැටි ලෝම පස වඩාත් සුදුසුය. ඉහළ භූගත ජල මට්ටමක් සහිත හෝ ජලය රැඳෙන පස් නුසුදුසු ය.
දේශගුණය
වර්ෂාපතනය – හොඳින් ව්‍යාප්ත වූ මි.මී. 1,500-2,500 වර්ෂාපතනයක් ප්‍රමාණවත්
උෂ්ණත්වය – සාමාන්‍ය වාර්ෂික උෂ්ණත්වය 20-30 C විය යුතුය
උන්නතාංශය – මීටර් 600 දක්වා
වර්ධනයේ පළමු වසර තුන තුළ සෙවන අත්‍යවශ්‍ය වේ. ඉන්පසු ආලෝකයට නිරාවරණය වීම සුදුසු වේ. කෙසේ වෙතත්, සිසිල්, තෙතමනය සහිත ක්ෂුද්‍ර පාරිසරික තත්ව ශාකය ස්ථාපිත වීම සහ ගෙඩි හටගැනීම සඳහා වඩාත් යෝග්‍ය වේ.
නිරන්තර තද සුළං හානිකර ය. සාදික්කා වගා කිරීම සඳහා ආවර්ණය වූ නිම්න හෝ බෑවුම් වඩාත් සුදුසුය.
බෝගය ස්ථාපිත කිරීම
රෝපණ ද්‍රව්‍ය
බීජ රෝපණය සඳහා යොදා ගනී. තෝරාගත් මව් ශාකවලින් ලබාගත් පැසුණු ගෙඩි වල ඇති තද දුඹුරු උපරිම ලෙස වැඩුණු බීජ රෝපණය සඳහා යොදා ගනී. දින 2-3 ක් තුළ ජීව්‍යතාවය නැති වී ඇති බැවින් හැකි ඉක්මනින් තවාන් පාත්තිවල බීජ වැපිරීම කළ යුතුය. මතුපිට පස්, ගව ගොම සහ වැලි වල සමාන කොටස් මිශ්‍රණයකින් පුරවා ඇති පොලි බෑග්වල බීජ පැළ කරනු ලැබේ. රොක් පොස්පේට් ග්‍රෑම් 10 ක් ද එකතු කල යුතුය. පැලවීම සඳහා සති 4-8 ක් පමණ කාලයක් ගත වේ. බීජ පැල මාස 6-8 අතර කාලයක් සෙවණෙහි තබන අතර පසුව ඒවා පරිසරයට හුරු කොට ක්ෂේත්‍රයේ සිටුවනු ලැබේ. විශාල ප්‍රමාණයේ පැල අවශ්‍ය නම් මාස 6-8 අතර බීජ පැල ඉහත බඳුන් මිශ්‍රණයම පිරවූ විශාල පොලි බෑග්වල නැවත බඳුන් කර තවත් මාස 9-12 අතර කාලයක් තැබිය යුතුය. විශාල ශාක ක්ෂේත්‍රයේ හොඳින් ස්ථාපිත වේ. තවාන් බීජ පැලවල නිරෝගී වර්ධනය සඳහා පොහොර ද්‍රාවණය (යූරියා 1k, TSP කි.ග්‍රෑ. 0.75, MOP කිලෝ ග්‍රෑම් 0.5 ක් ජලය ලීටර් 100 ක දියකර) ඉසිය හැක. මසකට වරක් එක් ශාකයකට ඉහත මිශ්‍රණයෙන් මිලි ලීටර් 250 ක් යෙදීම ප්‍රමාණවත් වේ.
ක්ෂේත්‍රයේ රෝපණය
පරතරය – 20’x20’ ’හෝ මීටර් 6 x 6 (හෙක්ටයාරයකට පැල 250)
මෝසම් වැසි ආරම්භ වීමත් සමඟ සිටුවීම සිදු කෙරේ. රෝපණ වල 21 / 2’x21 / 2 ’ප්‍රමාණයෙන් යුක්ත වන අතර මතුපිට පස් හා ගව පොහොර මිශ්‍රණයකින් පුරවා ඇත. ශාකයේ කොළරය පාංශු මට්ටමින් තිබිය යුතු අතර රෝපණයේදී මුදුන් මූලයට හානි නොවීමට හෝ නොනැමීමට වගබලා ගත යුතුය. පැළ සිටුවීමෙන් පසු පස ප්‍රමාණවත් ලෙස වසුන් යෙදිය යුතුය.
සෘජු හිරු එළියෙන් ශාක ආරක්ෂා කිරීම සඳහා තාවකාලික සෙවන සැපයිය යුතුය. සිටුවීමට මාස 6-12 කට පෙර තාවකාලික සෙවන සහිත ගස් සිටුවන්නේ නම් වඩා සුදුසුය.
බෝග කළමනාකරණය
පිරිමි පැල ඉවත් කිරීම
සාදික්කා වල වෙනම පුං හා ජායා ශාක ඇති නමුත් ලිංගිකත්වය බාහිර පෙනුමෙන් හඳුනාගත නොහැකිය. සාමාන්‍ය ගොවියෙකුට ගසේ ස්ත්‍රී පුරුෂභාවය හඳුනා ගැනීමට ඇති එකම ක්‍රමය මල් පිපීමෙන් පසුවය. සාමාන්යයෙන්, බීජ පැල වලින් 50% ක් පිරිමි වේ. පූමාංගී ශාක ඵල නොදරන නමුත් පරාගනයට අත්‍යවශ්‍ය වේ. එබැවින් මල් පිපීමෙන් පසු පුං:ජායා අනුපාතය ගස් 1:10 ක අනුපාතයට පමණක් තබා ගැනීම වැදගත්ය. පුරප්පාඩු නව ශාක වලින් පිරවිය යුතුය.
පොහොර යෙදීම
නිර්දේශිත මිශ්‍රණය – 10 වන වසර හා ඊට පසු හෙක්ටයාරයකට කි.ග්‍රෑ. 625.
| මිශ්‍රණයේ | බර අනුව කොටස් | මිශ්‍රණයේ ඇති පෝෂක |
| යූරියා (46% එන්) | 2 | 13% එන් |
| රොක් පොස්පේට් (28% P2O5) | 2 | 8% P2O5 |
| මියුරියට් ඔෆ් පොටෑෂ් (K2O) | 3 | 25% K2O |
| කීසරයිට් (24% MgO) | 1/3 | 1% MgO |
පොහොර යෙදිය යුතු ප්‍රමාණ:
| වසර | මහ කන්නය (මිශ්‍රණයෙන් ගසකට ග්‍රෑම්) | යල කන්නය (මිශ්‍රණයෙන් ගසකට ග්‍රෑම්) |
| 1 | 120 | 120 |
| 2 | 250 | 250 |
| 3 | 375 | 375 |
| 4 | 500 | 500 |
| 5 | 625 | 625 |
| 6 | 750 | 750 |
| 7 | 875 | 875 |
| 8 | 1000 | 1000 |
| 9 | 1125 | 1125 |
| 10 | 1250 | 1250 |
හෙල් මළු සකස් කිරීම සහ වල් නෙලීම
බීජ පැළ, විශේෂයෙන් බෑවුම් සහිත ඉඩම්වල, මීටර් 0.5 ක් පමණ විෂ්කම්භයක් සහිත මළු යෙදීම අත්‍යවශ්‍ය වේ. ඉන්පසු ශාකය වැඩෙන විට එය පුළුල් කළ යුතුය. මළුව පසු පසට බෑවුම් කිරීම පසෙහි ඛාදනය අවම කිරීමට උපකාරී වේ.
වල් පැලෑටි පාලනය කළ යුතුය. නිතර විසි ගැසීම කිරීම නිර්දේශ කරනු ලබන අතර කපන ලද ද්‍රව්‍ය වසුන් ලෙස ශාකයේ පාදස්ථයට යෙදිය යුතුය. පාංශු සංරක්ෂණය හා වල්පැලෑටි පාලනය සඳහා ආවරණ බෝග වගා කළ හැකිය. උදා: ස්ටයිලොසැන්තස්.
බෝග ආරක්ෂණය
රෝග සහ පළිබෝධකයන්
රෝග
සාදික්කා කොළ වැටීමේ රෝගය මෑතකදී වාර්තා වූ ආර්ථිකමය වශයෙන් වැදගත් රෝගයක් ලෙස, විශේෂයෙන් මහනුවර සහ මාතලේ දිස්ත්‍රික්කවල හඳුනාගෙන ඇත. දිලීර නිසා ඇතිවන රෝගයක් වන මෙය ආරම්භක අවධියේදී පත්‍ර මත කළු හෝ දුඹුරුඅල්පෙනිති හිස් ප්‍රමාණයේ ලප වශයෙන් දැකිය හැකිය. රෝගයේ පසු අවධියේදී සියලු පත්‍ර වැටී යයි.
රෝගය පාලනය කිරීම සඳහා ක්ෂේත්‍ර සනීපාරක්ෂාව වැදගත් වේ. රෝගය වැඩි අවධියේදී මැන්කෝසෙබ් 80% දිලීර නාශකය මි.ලී. 10ක් ජලය ලීටර් 10 ක් තුළ දියකර සතියකට වරක් ගසේ වියනට ඉසිය යුතුය.
පළිබෝධකයන්
කොරපොතු කෘමින් සාදික්කා පත්‍ර මත, පත්‍ර නටු මත සහ කුඩා හරස් අතුවල යුෂ උරා බොමින් ජීවත් වේ. මේ නිසා ශාකයට අවශ්‍ය පෝෂණය හිගයක් ඇතිවීම සිදුවේ. කෘමින් ගහනය අධික වූ විට ගස මැරී යයි. එමෙන්ම කෘමින් විසින් ශ්‍රාවය කරනු ලබන සීනි අධික ද්‍රාවනය නිසා කුහුඹුවන් පැමිණීම සිදුවන අතර එමගින් කොරපොතු කෘමින් තැනින් තැනට රැගෙන යාම සිදු වේ. මෙම සීනි ද්‍රාවනය පත්‍ර මත තිබීම හේතුවෙන් ඇතැම් දිලිර වර්ගවල වර්ධනයට හේතු වේ. එලෙස දිලිර වර්ධනය වූ පත්‍ර කළු පැහැයක් ගන්න අතර මෙය “කළු පුස් ඇතිවීම” ලෙස හඳුන්වයි. කොරපොතු කෘමින් පාලනය සඳහා කෘමී ගහනය අධික වූ ශාක කොටස් කපා ගිනි තබා විනාශ කරන්න. ඉන්පසු බුරුසුවක් ආධාරයෙන්, අතුමත සිටින කෘමින් සුරා ඉවත් කරන්න. ගහනය අධික ලෙස සිටිනම් පෙර දැක් වූ උපදෙස් අනුගමනය කර රසායනික ද්‍රව්‍ය ඉසීම සිදු කරන්න. මේ සඳහා තයෝමෙතොක්සාම් 25% ඩබ්. ජි. ග්‍රෑම් 5 ක් වතුර ලීටර් 10 ක හෝ ඉමිඩක්ලොප්රිඩ් 70% ඩබ්. ජි. ග්‍රෑම් 2.5 ක් වතුර ලීටර් 10 දියකර පත්‍ර මතට හොඳින් ඉසින්න.
අස්වනු හා පසු අස්වනු පිළිවෙත්
හොඳින් කළමනාකරණය කළ හොත්, සාදික්කා 7 වන වසරේ සිට ඵල දැරීමට පටන් ගන්නා අතර කාලයත් සමඟ අස්වැන්න වැඩි වේ. සාදික්කා වල ඵලදායී වයස අවිනිශ්චිත බැවින් එය වසර සියයකට වඩා හොඳ අස්වැන්නක් ලබා දිය හැකිය. කෙසේ වෙතත්, උපරිම අස්වැන්න ලැබෙන්නේ වයස අවුරුදු 20 කට පසුවය.
සාදික්කා වල අස්වැන්න සෑම ගසකම ඒකාකාර නොවන අතර, එය ගෙඩි කිහිපයක සිට ගෙඩි 8000-10000 දක්වා වෙනස් වේ. සාමාන්‍ය අස්වැන්න වසරකදී එක් ගසකින් වියලි සාදික්කා 1500 සහ වියලි වසාවාසි 1-1.5kg.
ගෙඩි දෙකට පැලීගිය හෝ පැලී යාමට ආසන්න වූ වහාම ඒවා නෙලා ගනු ලැබේ. ගෙඩි අතින් විවෘත කරන අතර වසාවාසි බීජවලින් වලින් ඉවත් කරනු ලබන්නේ එය බීජයේ පාදයට සවි වී ඇති ස්ථානයෙන් කුඩා පිහියකින් කැපුමක් යෙදීමෙනි. බීජයේ කටුව තුල මදය සෙලවෙනතුරු ගෙඩි වියළා ගනී. වියළි සාදික්කා ඒ ආකාරයෙන්ම අලෙවි කළ හැකිය. නැතහොත් කටුව ඉවත්කර මද පමණක් අලෙවි කළ හැකිය.
දීප්තිමත් තැඹිලි-කහ සුවඳ නිෂ්පාදනයක් ලැබෙන තෙක් වසාවාසි හිරු එළයෙන් සෙමින් වියලනු ලැබේ.
සම්මත තත්ත්ව පිරිවිතර
සාදික්කා (කටුවත් සමග)
- 1 ශ්‍රේණි
- 11 ශ්‍රේණි
- බි. ඩබ්. පී.
සාදික්කා (කටුව රහිත)
- ලොකු
- මධ්‍යම
- කුඩා
- බි. ඩබ්. පී. (කැඩුණු, පනුවෝ ඇති, නරක් වූ)
වසාවාසි
- ශ්‍රේණිය I විශේෂ – පුස් හා කෘමී අපද්‍රව්‍ය ප්‍රමාණය 3% ට වඩා වැඩි නොවිය යුතුය.
- ශ්‍රේණිය I – පුස් හා කෘමී අපද්‍රව්‍ය ප්‍රමාණය 3% ට වඩා වැඩි නොවිය යුතුය.
- ශ්‍රේණිය ll – පුස් හා කෘමී අපද්‍රව්‍ය ප්‍රමාණය 8% ට වඩා වැඩි නොවිය යුතුය.
ආගන්තුක ද්‍රව්‍ය: ඕනෑම ශ්‍රේණියක් තුළ ස්කන්ධය අනුව 1% ට වඩා වැඩි නොවිය යුතුය