ලෙමන්ග්‍රාස්
Cymbopogon citratus / Cymbopogon flexuosus
කුලය : ග්‍රැමිනේ
ඉතිහාසය
ලෙමන්ග්‍රාස් තෙල් පිළිබඳ පැරණිතම සටහන 17 වන සියවසේදී පිලිපීනයෙන් සොයාගෙන ඇත. එය 1799 දී ජැමෙයිකාවට සහ 1917 දී හයිටියට සහ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයට හඳුන්වා දී ඇත. 1947 දී ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ ෆ්ලොරිඩා සහ හයිටිවල පළමු වරට වාණිජමය වගා කිරීම් වාර්තා විය. ශ්‍රී ලංකාවට ලෙමන්ග්‍රාස් හඳුන්වා දුන්නේ කවදාද හෝ කවුරුන්ද යන්න නොදනී. 1905 දී ජාතික ශාකාගාරයේ ඇති වාර්තාවලට අනුව, ශ්‍රී ලංකා පර්යේෂකයෙකු වන ජේ. එෆ්. ජොවිට් මහතා දකුණු ඉන්දියාවෙන් “කොචින් සේර” (Cymbopogon citrates) පැල කිහිපයක් ලබා ගෙන පර්යේෂණ කටයුතු සඳහා බණ්ඩරාවල ගොවිපලෙහි වගාකර තිබේ. දශක කිහිපයකට පෙර ශ්‍රී ලංකාවේ විශාල ප්‍රමාණයේ ලෙමන්ග්‍රාස් වගාවන් පැවතුනද දැනට පවතින්නේ කුඩා වගාවන් කිහිපයක් පමණි.
නිෂ්පාදන සහ ප්‍රයෝජන
ලෙමන්ග්‍රාස් තෙල් නිස්සාරණය සඳහා යොදා ගනී. එය ලෝකයේ ඉහළම තෙල් දරණ බෝග දහය අතරට ශ්‍රේණිගත කර ඇති අතර ලෝක අපනයන වෙළඳපොලේ ඉදිරියෙන්ම සිටින්නේ ඉන්දියාව යි. ලෙමන්ග්‍රාස් තෙල් ප්‍රධාන වශයෙන් සුවඳ විලවුන් කර්මාන්තයේ සහ ඖෂධ කර්මාන්තයේ භාවිතා වේ. පිරිසිදුකාරක, විෂබීජ නාශක සහ දුර්ගන්ධය නසන සංයෝග නිෂ්පාදනය සඳහා ද එය භාවිතා වේ. සමහර රටවල ලෙමන්ග්‍රාස් තෙල් අයිස්ක්‍රීම්, කේක්, බීම වර්ග, රසකැවිලි, පුඩිං සහ චුවිංගම් වැනි ආහාර ද්‍රව්‍ය සඳහා රසකාරකයක් ලෙස භාවිතා කර ඇති බව වාර්තා වේ. ඉන්දියාවේ, වියළි ලෙමන්ග්‍රාස්, වෙනත් අමුද්‍රව්‍ය සමඟ මිශ්‍ර කර, ලිවීමේ හා මුද්‍රණ කටයුතු සඳහා යොදා ගන්නා කඩදාසි නිපදවයි.
ප්‍රධාන වගා කරන ප්‍රදේශ
ශ්‍රී ලංකාවේ, ලෙමන්ග්‍රාස් බදුල්ල සහ හම්බන්තොට ප්‍රදේශවල වගා කර ඇති බව වාර්තා වන නමුත් එහි වපසරිය පිළිබඳ නිශ්චිත අගයක් වාර්තා වී නොමැත. පවතින තොරතුරු මත පදනම්ව, ශ්‍රී ලංකාවේ ලෙමන්ග්‍රාස් ප්‍රමාණය හෙක්ටයාර 25 ට වඩා අඩු බව ඇස්තමේන්තු කර ඇත.
ප්‍රභේද
බටහිර ඉන්දියානු ලෙමන් ග්‍රාස් (Cymbopogon citratus) සහ නැගෙනහිර ඉන්දියානු ලෙමන් ග්‍රාස් නැතහොත් කොචින් ලෙමන් ග්‍රාස් (Cymbopogon flexuosus) බහුලව වගා කරන ප්‍රභේද වේ.
Cymbopogon citrates
පොදුවේ “සේර” ලෙස හඳුන්වන අතර මස් පිසීමේ දී ව්‍යංජන රසකාරකයක් ලෙස බොහෝ දුරට භාවිතා වේ. පටු දිග කොළ සහිත කුඩා පඳුරක් ලෙස ශාකය පවතී. “සේර” තෙල් ආසවනය සඳහා ද භාවිතා කරන නමුත් අස්වැන්න මෙන්ම තෙල්වල ගුණාත්මකභාවය ද ලෙමන්ග්‍රාස් වලට සාපේක්ෂව අඩු ය. ව්‍යාජ කඳ සුදු පැහැයෙන් යුක්ත වන අතර ශාකයේ පාදස්ථය බල්බ වැනි ව්‍යුහයකට සකස් කර ඇත.
Cymbopogon flexuosus
එය වාණිජ වශයෙන් තෙල් ආසවනය සඳහා භාවිතා කරන ලෙමන්ග්‍රාස් ය. මෙම ශාකය ඉන්දියාවට ආවේණික වූවකි. ශාකයේ වර්ණය මත පදනම්ව C. flexuosus විශේෂ දෙකක් වාර්තා වේ. C. flexuosus චූමනා පුලුගේ ව්‍යාජ කඳ රතු පැහැයෙන් යුක්ත වේ. ලෙමන්ග්‍රාස් තෙල්වලින් වැඩි ප්‍රමාණයක් ලබා ගන්නේ ඉන්දියානු ලෙමන්ග්‍රාස් වල රතු වර්ණ වර්ගයෙනි. අනෙක් වර්ගය වන්නේ කොළ පැහැති සුදු හෝ ලා රතු ව්‍යාජ කඳක් ඇති C. flexuosus forma albescens ය. සුදු ලෙමන්ග්‍රාස් තෙල්වල ගුණාත්මකභාවය රතු ප්‍රභේදයට වඩා පහල මට්ටමක පවතී.
පාංශු සහ දේශගුණික අවශ්‍යතා
පස:
හොඳින් ජලය බැස යන වැලි පස වඩාත් සුදුසු වන අතර ඝන මැටි පස ලෙමන්ග්‍රාස් වර්ධනයට සුදුසු නැත. ශ්‍රී ලංකාවේ අඩු පෝෂක සහිත පස් වර්ග බොහොමයක් ලෙමන්ග්‍රාස් සඳහා සුදුසු වන නමුත් ඉහළ ප්‍රමාණයක හියුමස් සහිත පස් වලින් ඉහළ අස්වැන්නක් ලබා ගත හැකිය. කෙසේ වෙතත්, පතන ඉඩම්, ආන්තික තේ ඉඩම්, දැඩි ලෙස ඛාදනය වූ ඉඩම් සහ වෙනත් කිසිදු බෝගයක් වගා කිරීමට නුසුදුසු ඉඩම්වල පවා ලෙමන්ග්‍රාස් වගා කළ හැකිය.
දේශගුණය:
ශ්‍රී ලංකාවේ සෑම දේශගුණික කලාපයකම එය සාර්ථකව වගා කළ හැකි නමුත් අධික හිරු රශ්මියෙන් යුත් නිවර්තන උණුසුම් ප්‍රදේශ වඩාත් සුදුසුය.
උන්නතාංශය – මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 100-1200 දක්වා
උෂ්ණත්වය – 25ºC – 30ºC
වර්ෂාපතනය – දැඩි නියඟ හා දැඩි සුළං සහ ලැව්ගිනි වලට ප්‍රතිරෝධී වේ. හොඳින් ව්‍යාප්ත වූ වර්ෂාපතනය අඟල් කිහිපයක් වුවත් ප්‍රමාණවත් වේ. අධික වර්ෂාපතනය තෙල් අස්වැන්න අඩු කරයි.
ලෙමන්ග්‍රාස් ඉහළ සෙවණක් යටතේ, සිසිල් දේශගුණයක සහ ඉතා සාරවත් පසක වගා කරන විට තෙල්වල ප්‍රමාණය හා ගුණාත්මකභාවය අඩුවේ.
බෝග ස්ථාපිත කිරීම
රෝපණ ද්‍රව්‍ය: බීජ හා මොරෙයියන් යන දෙකම රෝපණ ද්‍රව්‍ය ලෙස භාවිතා කරයි.
ලෙමන්ග්‍රාස් මල් යනු බීජ විශාල ප්‍රමාණයක් නිපදවන ශුකියකි. පරිණත වීමෙන් පසු, මල් අස්වැන්න ලබා ගත හැකි අතර වියළී දින 2-3 කට පසු බීජ වෙන් කළ හැකිය. කෙලින්ම ක්ෂේත්‍රයට බීජ වැපිරිය හැකි අතර සෘජු බීජ පැළ කිරීම සඳහා හෙක්ටයාරයකට කි.ග්‍රෑ. 25 ක් පමණ බීජ අවශ්‍ය වේ. එසේ නොමැතිනම්, පැළෑටි ලබා ගැනීම සඳහා තවාන් පාත්ති තුළ බීජ වපුරා ගත හැකි අතර පසුව එම පැළ ක්ෂේත්‍රයේ සිටුවිය හැකිය. තවාන් වල වපුරන්නේ නම් සඳහා බීජ කිලෝග්‍රෑම් 3-4 ක් පමණ ප්‍රමාණවත් වේ.
අස්වැන්න නෙලීමෙන් පසු බීජ වල ජීව්‍යතාවය විශාල ලෙස පහත වැටෙන බැවින් බීජ හැකි ඉක්මනින් වැපිරිය යුතුය.
ප්‍රචාරණය සඳහා භාවිතා කරන පොදු ක්‍රමය වන්නේ මොරෙයියන් භාවිතා කිරීමයි. මොරෙයියන් මව් පඳුරු වලින් වෙන් කොට ක්ෂේත්‍රයේ සිටුවනු ලැබේ. සෙන්ටිමීටර් 60×60 හෝ සෙන්ටිමීටර් 60×45 පරතරයකින් එක් හෙක්ටයාරයක් සිටුවීමට මොරෙයියන් 24000-30000 ක් පමණ අවශ්‍ය වේ.
බෝග කළමනාකරණය
පොහොර යෙදීම
සාමාන්‍යයෙන් ගොවීන් කෘත්‍රීම පොහොර යොදන්නේ නැත. කෙසේ වුවත්, කෘත්‍රීම පොහොර යෙදීමෙන් ඉහළ අස්වැන්නක් ලබා ගත හැකිය.
පොහොර නිර්දේශය
නිර්දේශිත මිශ්‍රණය – හෙක්ටයාරයකට 750 kg.
| මිශ්‍රණයේ සංරචක | බර අනුව කොටස් | මිශ්‍රණයේ පෝෂ්‍ය පදාර්ථ |
| යූරියා (46% එන්) | 1.5 | 17% එන් |
| රොක් පොස්පේට් (28% P2O5) | 1.5 | 11% P2O5 |
| මුරියේට් ඔෆ් පොටෑෂ් (60% K2O) | 1 | 14% K2O |
| වගාවේ වයස | මහ කන්නය (හෙක්ටයාරයකට මිශ්‍රණයෙන් කි.ග්‍රෑ) | යල කන්නය (හෙක්ටයාරයකට මිශ්‍රණයෙන් කි.ග්‍රෑ) |
| 1 වන වසර (kg) | 190 | 190 |
| 2 වන වසර (kg) | 375 | 375 |
වල් මර්ධනය
පළමු වසර තුළ 2-3 වතාවක් වල් නෙලීම අවශ්‍ය වේ. නමුත් පසු වසරවලදී වල් නෙලීමේ සංඛ්‍යාතය ක්ෂේත්‍රයේ තත්වය මත රඳා පවතී.
පාංශු සංරක්ෂණය
ඉහළ ඛාදනයක් සහිත බෑවුම් සහිත ඉඩම් සඳහා ලෙමන්ග්‍රාස් ඉතා සුදුසු ය. කෙසේ වෙතත් ඉහළ බෑවුම් සහිත ඉඩම්වල සිටුවීමට පෙර සුදුසු පාංශු සංරක්ෂණ ක්‍රම අනුගමනය කළ යුතුය.
බෝග ආරක්ෂණය
ශ්‍රී ලංකාවේ සැලකිය යුතු පළිබෝධ හෝ රෝග ගැටළු වාර්තා වී නොමැත.
අස්වනු හා පසු අස්වනු පිළිවෙත්
අස්වනු නෙලීම
සිටුවීමෙන් මාස 3-6 කට පසුව පළමු අස්වැන්න ලබා ගත හැකිය. ඉන් පසුව, සෑම මාස තුනකට පසු අස්වැන්න ලබා ගත හැකිය. පළමු වසර තුළ අස්වැන්න අඩු වන අතර ඉහළ අස්වැන්නක් වසර 3-4 කින් ලබා ගත හැකිය. අස්වනු නෙළීම සිදු කළ යුත්තේ අව්ව සහිත දිනවල පමණක් වන අතර බිම සිට සෙන්ටිමීටර 10 ක් ඉහළින් ශාකය කපා ගත යුතුය. නෙළන ලද ලෙමන්ග්‍රාස් ක්ෂේත්‍රයේ විසුරුවා මැලවීම සඳහා දින 2ක් පමණ තබා සැකසීමට යැවීමට පෙර මිටි බඳිනු ලැබේ.
අස්වැන්න – හෙක්ටයාරයට මෙ.ටො. 3-10 අමු අස්වැන්න
සැකසීම
තෙල් ලබා ගැනීම සඳහා ජල ආසවනය කිරීමේ ක්‍රමය භාවිතා කරයි.
ගුණාත්මක පිරිවිතර
ලෙමන්ග්‍රාස් තෙල්වල ගුණාත්මක භාවය පැඟිරි අන්තර්ගතයෙන් සහ මධ්‍යසාරවල ද්‍රාව්‍යතාවයෙන් ඉදිරිපත් කරනු ලැබේ.
ලෙමන්ග්‍රාස් තෙල් (Cymbopogon flexuosus)
පැඟිරි අන්තර්ගතය – 75% ට වඩා වැඩි විය යුතුය
70% එතිල් මධ්‍යසාර වල ද්‍රාව්‍ය වේ
සේර තෙල් (Cymbopogon citrates)
පැඟිරි අන්තර්ගතය අඩුයි
70% ඇල්කොහොල් වල ද්‍රාව්‍ය නොවේ